องค์ความรู้ที่ได้จาก Thai Teachers TV

โทรทัศน์ครู เรื่อง กิจกรรม 5 ประสาทสัมผัส

โดย คุณครู เด่นดวง  ธรรมทวี

กิจกรรมสร้างพื้นฐานการเรียนรู้5ประสาทสัมผัส

เป็นการจัดความพร้ามให้เด็กปฐมวัยทั้ง4ด้าน ด้านร่างกาย ด้านอารมณ์-จิตใจ ด้านสติปัญญ ด้านสังคม  เน้นความเป็นจริงเพื่อกระตุ้นประสาทสัมผัสทั้ง5 หูมีไว้ฟัง ตามีไว้ดูจมูกมีไว้ดม ลิ้นมีไว้ชิมรส ผิวการมีไว้สัมผัส โดยที่ครูเน้นกระตุ้นการเรียนผ่านประสบการณ์จริงในห้องเรียน

ประสาทสัมผัสที่1 ตาการมองเห็น
ให้เด็กได้เห็นของจริงโดยให้เด็กมองขนานของรูปทรงว่ามีขนาน เล็ก ใหญ่ การเปรียบเทียบเมื่อเด็กเข้าใจถึงขนานแล้วครูก็จะนำไปเชื่อมโยค หนาบางจากนั้นครูจะปล่อยให้เด็กมองแยกแยะสิ่งของด้วยตนเองเพื่อสร้างประสบการณ์ตรงด้วยตนเอง

ประสาทสัมผัสที่2 หูมีไว้ฟัง 
ฟังเสียงในกระบอกเสียง เปลือกหอย เสียงไม่เหมือนกันจากดังที่สุดไปหาเบาที่สุด

ประสาทสัมผัสที่3 ผิวกาย
เช่น มือ กิจกรรม โดยการปิตาเด็กให้เด็กใช้มือสัมผัสผิวผ้าแล้วจับคู่ผ้าที่มีพื้นผิวเดียวกันในขณะที่เด็กจับเด็กจะรู้สึกว่ามีผ้า หยาบ  นิ่ม โดยผ่านการสัมผัสของจริง

ประสาทสัมผัสที่4 การดมกลิ่น
เด็กจะรู้ว่า หมอ เหม็น เป็นกลิ่นแบบไหน เริ่มต้นจากการดมกลิ่นครูจะมีกลิ่นให้เด็กดมเพียง4กลิน เด็กพิสูตรได้ว่ากลิ่นนี้เหม็น หรือหอม  หรือกลิ่นอะไร หลังจากเด็กดมกลิ่่นก็ให้เด็กจับคู่กลิ่นที่เหมือนกัน
ที่เด็กจับคู่ได้เพราะเด็กเกิดประสาทสัมผัสในเรื่องการดม

ประสาทสัมผัสที่5 การชิมรส
การชิมรสมีรสหลักๆอยู่4 รส เค็ม เปรี้ยว หวาน ขม โดยผ่านกิจกรรมที่ครูเตรียมมาน้ำมะนาวและน้ำเชื่อมโดยครูชิมและแสดงออกทางท่าทางให้เด็กทาย จะเห็นได้ว่าเด็กจดจำประสบการณ์เดิมที่เด็กรับรู้มาโดยตรง

**หัวใจสำคัญของการเรียนรู้ประสาทสัมผัสทั้ง 5ก็คือเพื่อให้เด็กได้เตรียมความพร้อมที่จะเรียนในขั้นที่สูงต่อไป

ครั้งที่16

วันจันทร์ ที่ 30 กันยายน

เวลา8.30-12.20

-ได้มีการนำของเล่นเข้ามุมทั้งหมดที่นักศึกษาได้ทำ มาจัดหมวดหมู่ จัดประเภท 
-ของเล่นวิทยาศาสตร์ต้องบอกด้วยว่าเด็กเล่นแล้วได้อะไร มีหลัการ หรือแนวคิดอย่างไร อธิบายให้เด็กเข้าใจง่าย

ภาพ

ค้นคว้าเพิ่มเติม

การเล่นของเด็กๆ

บทความโดย ธีรวงศ์ ธนิษฐ์เวธน์ เลขาธิการ สมาคมไทสร้างสรรค์ คัดจากจดหมายข่าวเด็กไท

ไม่ทราบว่านานเท่าไรแล้วที่การเล่นของเด็กๆ แทบจะกลายเป็นสิ่งแปลกประหลาดในสังคมของเรา กระทั่งเมื่อกล่าวถึงการเล่นกลับผู้ใหญ่ในวันนี้แล้ว มีจำนวนไม่น้อยที่มองเห็นการเล่นของเด็กเป็นแค่ความสนุกสนานชั่วคราวที่ไม่มีความหมายอื่นร่วมอยู่ด้วย

การนิยามการเรียนรู้สำหรับเด็กจึงกลับกลายหมายถึงการบรรจุข้อมูลจำนวนมากลงไปในสมองน้อยๆ ของเด็กๆ และมิได้หมายถึงสิ่งที่เรียกว่าปัยญาแต่อย่างใด

เราจึงมองการให้การศึกษาและความสามารถพื้นฐานของมนุษย์อย่างแยกส่วน การศึกษาในความหมายของผู้ใหญ่จำนวนมากจึงหมายถึงการนั่งลงอ่าน เขียน และรับข้อมูล ซึ่งเข้าใจว่าสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นที่โรงเรียน ไม่ใช่ที่บ้าน เพราะการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นในชั้นเรียน การเล่นของเด็กๆ เป็นกิจกรรมที่เปล่าประโยชน์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากการเล่นนั้นไม่เกิดมรรคผลใดต่ออาชีพและร้ายได้ในอนาคต

ผลปรากฎที่เห็นอยู่วันนี้คือ เรามีบ้านเมืองที่เจริญและทันสมัยในความหมายข้างต้น แต่ไม่ปลอดภัยและไม่ค่อยได้ประโยชน์ ไม่มีที่ทางให้เด็กๆเหลืออยู่ เพราะพื้นที่ทางธรรมชาติได้จัดสรรไปหมดแล้ว ที่มีอยู่ก็เต็มไปด้วยกิจกรรมของผู้ใหญ่ไม่ปลอดภัย เด็กเล่นไม่ได้หรือเล่นได้อย่างจำกัด ผู้คนในเขตเมืองจำต้องพาลูกๆ ไปเล่นในห้างสรรพสินค้า ที่ที่เต็มไปด้วยกิจกรรมทางการค้าสำหรับผู้คนทุกรุ่น ทุกวัย รวมทั้งเด็กๆ เข้าไปรับการปลูกฝังค่านิยมการบริโภค ความทันสมัย ความเจริญ และของใหม่อยู่อย่างต่อเนื่องตั้งแต่เล็กจนโต กลายเป็นมนุษย์ผู้ใหญ่ที่บิดเบี้ยวและสับสน มาสร้างความบิดเบี้ยวและสับสนให้คนอื่นๆ ต่อไป

ความเป็นจริงที่ว่าเด็กๆ เรียนรู้ผ่านการเล่นจึงเป็นความเป็นจริงที่ผู้ใหญ่จำนวนมากไม่รู้ บ้างก็ไม่อยากรับรู้ บ้างก็ไม่ต้องการยอมรับและบ้างก็ไม่อยากใส่ใจ เพราะเหนื่อยที่ต้องวิ่งตาม อยู่นิ่งๆหน้าโทรทัศน์และดี ดูแลง่ายและปลอดภัยดีโดยที่แท้จริงแล้วการสูญเสียโอกาสเล่นในวัยเด็กนั้นเป็นความสูญเสียที่ประมาทมิได้ เพราะมนุษย์ตัวเล็กๆ เหล่านี้ซึมซับมิตรภาพ ความรัก การแบ่งปัน ความเอื้ออาทร พัฒนาทักษะการแก้ไขข้อขัดแย้ง พัฒนาความสามรถในการคิดสร้างสรรค์ความเชื่อมั่นต่อมนุษย์และความสามรถทางสมองจากการเล่นทั้งสิ้น และทั้งหลายทั้งปวงนี้เกิดขึ้นได้ในวัยเด็กเท่านั้น ไม่สามารถเกิดขึ้นได้อีกเมื่อเวลาผ่านเลยไปแล้ว

ดังนั้น การจำกัดโอกาสการเล่นของเด็กจึงเป็นการจำกัดโอกาสการเติบโตที่มีผลต่อเด็กไปตลอดชีวิตส่งผลกระทบต่อบุคคลแวดล้อมจำนวนมหาศาลที่ผ่านเข้ามาสัมผัสเขาตลอดช่วงชีวิตที่พวกเขาและเธอดำรงอยู่

องค์กรจำนวนมากจึงได้พยายามผลักดันให้ผู้ใหญ่ในบ้านเมืองคิดถึงโอกาสที่สำคัญอย่างยิ่งยวดนี้โดยผลักดันให้ประเทสต่างๆลงสัตยาบรรณ ถือปฎิบัติและให้ความสำคัญต่อการจัดพื้นที่เล่นให้เด็กๆอย่างเหมาะสมและพอเพียง ไม่ว่าเด็กๆเหล่านั้นจะเกิดกลางกรุงหรือกลางทุ่ง ก็พึงจะมีโอกาสเล่นได้เท่าๆกัน (นี่อาจจะเป็นหนึ่งในไม่กี่โอกาสที่เด็กบ้านนอกของเมืองไทยมีมากว่าเด็กเมือง และคงเป็นเหตุให้มนุษย์ที่เกิดและเติบโตที่บ้านนอกดูแตกต่างกับมนุษย์เมืองกรุง)

การเล่นจึงไม่ได้เป็นแค่เพียงการเรียนรู้ที่ตรงไปตรงมาที่สุดเท่านั้น แต่ยังเป็นกระบวนการกล่อมเกลาที่สัมฤทธิผลอย่างวิเศษสุด การเล่นเป็นโอกาสให้เด็กๆทำความเข้าใจต่อโลกและเข้าใจชีวิตอย่างเป็นจริง เพราะชิวิตนั้นไม่ได้มีแต่เสียงหัวเราะรื่นรมย์หากยังมีความผิดหวัง ขัดแย้ง เจ็บปวด และร้องไห้อยู่ด้วย เราผู้ใหญ่ก็สามรถหวังได้ว่าพวกเขาจะเติบโตแข็งแรง รับมือกับความไม่แน่นอนของชีวิตได้ด้วยตัวของพวกเขาเอง แล้วเราก็สามรถนอนตาหลับ

สรุปงานวิจัย

วิจัยเรื่อง...การพัฒนาทักษะกระบวนการวิทยาศาสตรของเด็กปฐมวัยโดยใชกิจกรรมการเรียนรูประกอบชุดแบบฝกทักษะ

ปริญญานิพนธ

ของ

เอราวรรณ ศรีจักร

1. เด็กปฐมวัย หมายถึง เด็กนักเรียนชาย - หญิง ที่มีอายุระหวาง 4 - 5 ปซึ่งกําลัง

ศึกษาอยูระดับอุบาลศึกษา

2. การพัฒนา หมายถึง ผลลับของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมทักษะกระบวนการ

วิทยาศาสตร์ของเด็กปฐมวัยที่ไดรับจากการจัดกิจกรรมการเรียนรูประกอบชุดแบบฝึกทักษะ

วิทยาศาสตรสาหรับเด็กปฐมวัย ซึ่งประเมินโดยแบบประเมินที่ผูวิจัยสร็างขึ้น

3. ทักษะกระบวนการวิทยาศาสตร์ของเด็กปฐมวัยหมายถึง ความสามารถของ

เด็กปฐมวัยในการใช้ความคิดคนหาความรู้เพื่อหาคําตอบที่เป็นองค ความรู้ได้ในการวิจัยนี้

จําแนกเปน 4 ดาน ดังนี้

    3.1 การสังเกต หมายถึง ความสามารถในการใชประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่ง

หรือหลายอยางรวมกัน ไดแก หู ตา จมูก ลิ้น และผิวกาย เขาไปสัมผัสโดยตรงกับวัตถุหรือ

เหตุการณแล้วเด็กสามารถบอกลักษณะหรือความแตกตางของสิ่งนั้นได

    3.2 การจําแนกประเภท หมายถึง ความสามารถในการแบงประเภทสงของโดยม

เกณฑที่ใชในการจำแนกประเภทอยางใดอยางหนึ่งไดแก ความเหมือน ความแตกตางและ

ความสัมพันธ

    3.3 การสื่อสาร หมายถึง ความสามารถในการบอกขอความหรือเลาใหฟงถึงสิ่งที่

คนพบจากการสังเกต การทดลองเพื่อใหผูอื่นเขาใจไดถูกตอง

    3.4 การลงความเห็น หมายถึง ความสามารถในการอธบายหรือสรุปความเห็นสิ่ง

ที่คนพบหรืออธิบายสิ่งที่เกดขึ้นตามมาหรือที่ไดจากประสบการณการเรียนรูรวมกับการใช้เหตุผล

4. กิจกรรมการเรียนรูหมายถึงงานการเรียนสําหรับเด็กปฐมวัยที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้น

เพื่อใหเด็กไดปฏิบัติการการเรียนรโดยจัดลําดับสาระตามชุดแบบฝกทักษะวิทยาศาสตรของ

รศ.ดร.กุลยา ตันติผลาชีวะ ที่นํามาใชประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยเนนใหเด็กไดลงมือ

กระทําไดรับประโยชนจริง ดังนี้6

ขั้นนํา เปนขั้นการเตรียมเด็กเขาสูกิจกรรมการเรียนรูประกอบดวยกิจกรรมอยาง

ใดอยางหนึ่งที่มีเนื้อหาสอดคลองกับเรื่องที่จะเรียน

ขั้นสอน แบงออกเปน 2 ตอน

ตอนที่ 1 จัดกิจกรรมใหเด็กมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับมโนทัศนของเรื่องที่เรียน และ

ตอนที่ 2 ทําชุดแบบฝกทักษะตามมโนทัศนของเรื่องที่เรียน

ขั้นสรุป เด็กรวมกันสรุปความรูเกี่ยวกบทักษะกระบวนการวิทยาศาสตรที่เด็กได้รับ

จากการเรียนเรื่องนั้นๆ

5. ชุดแบบฝึกทักษะ หมายถึง แบบฝกทักษะวิทยาศาสตรโดยเนนการใชสมองเปนฐานการเรียนรู

(Brain - Based Learning) สําหรับเด็กปฐมวัยที่ออกแบบโดย ดร.กุลยา ตันติผลาชีวะจํานวน 4 เรื่อง คือ การสังเกต พืช สัตวและโลกของเรา

กรอบแนวคิดในการวิจัย

สมมติฐานในการวิจัย

เด็กปฐมวัยที่ไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูประกอบชดแบบฝ ุ กท ักษะ มีการพฒนา ั

ทักษะกระบวนการวิทยาศาสตรกอนและหลังการทดลองแตกตางกัน

ทักษะกระบวนการวิทยาศาสตร

1. การสังเกต

2. การจําแนกประเภท

3. การสื่อสาร

4. การลงความเห็น

กิจกรรมการเรียนรูประกอบชุดแบบฝึกทักษะ

• ขั้นนํา

• ขั้นสอน แบงออกเปน 2 ตอน

ตอนที่ 1 จัดกิจกรรมการเรียนรู

ตอนที่ 2 ทําชุดแบบฝกทักษะ

วิทยาศาสตร

• ขั้นสรุ

ทักษะกระบวนการวิทยาศาสตรขั้นพื้นฐาน (Basic Science Process Skills) มี8 ทักษะ ดังนี้

 1. ทักษะการสังเกต (Observation) หมายถึง ความสามารถในการใชประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่งหรือหลายอยางรวมกันเขาไปสัมผัสโดยตรงกับวัตถูหรือเหตการณ์โดยมีจุดประสงค์เพื่อหารายละเอียดของสิ่งนั้นๆ

  2. ทักษะการวัด (Measurement) หมายถึง ความสามารถในการใชเครื่องมือวัดหาปริมาณของสิ่งตางๆ

ไดอยางถูกตองโดยมีหนวยกํากับและรวมไปถึงการใชเครื่องมืออยางถูกตอง

  3. ทักษะการคํานวณ (Using numbers) หมายถึง ความสามารถในการบวก ลบคูณหาร ตัวเลขที่แสดงคาปริมาณของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ซึ่งไดจากการสังเกต การวัดหรือการทดลอง

  4. ทักษะการจําแนกประเภท (Classification) หมายถึง ความสามารถในการจัด

จําแนกหรือเรียงลําดับวัตถุหรือสิ่งที่อยูในปรากฏตางๆ ออกเปนหมวดหมูโดยมีเกณฑที่ใช้ใน

การพิจารณา 3 ประการ คือ ความเหมือน ความแตกตางและความสมพันธ์

  5. ทักษะความสัมพันธระหวางมิติของวัตถุกับเวลา (Space / Space Relation -

ship and space / time relationship) หมายถึง ความสามารถในระบุความสัมพันธระหวางสิ่ง

ตอไปนี้ความสัมพันธระหวาง 2 มิติกับ 3 มิติสิ่งที่อยูหนากระจกเงากับภาพในกระจกเปนซาย

ขวาของกันและกันอยางไร ตําแหนงที่อยูของวัตถุหนึ่งกับอีกวัตถุหนึ่ง การเปลี่ยนแปลงตําแหนง

ที่อยูของวัตถุบเวลาหรือมิติของวัตถุเปลี่ยนแปลงไปกับเวลา มิติ (Space)  ของวัตถุหมายถึง

ที่วางบริเวณที่วัตถุนั้นครอบครองอยูซึ่งมีรูปรางและลักษณะเช่นเดียวกับบวัตถุนั้น โดยทั่วไปแลว

มิติของวัตถุจะมี 3 มิติ (Dimensions) ไดแก ความกวาง ความยาว ความหนาหรือความสูงของ

วัตถุ

  6. ทักษะการจัดกระทําและสื่อความหมายขอมูล (Organization data and

communication) หมายถึงความสามารถในการนําขอมูลที่ไดจากการสังเกต การวัด การทดลอง

และจากแหลงอื่นๆ มาจัดใหม โดยวิธีการตางๆ เชน การจัดเรียงลําดับ การจัดแยกประเภท

เพื่อใหผูอื่นเขาใจความหมายของขอมูลชุดนั้นๆ ดีขึ้น โดยการนําเสนอในรูปตาราง แผนภูมิ

แผนภาพ กราฟ

  7. ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล (Inferring) หมายถึง ความสามารถในการนําเสนอ

อธิบายขอมูลที่มีอยูซึ่งไดมาจากการสังเกต การวัด การทดลอง โดยเชื่อมโยงกับความรูเดิมหรือ

ประสบการณเดิม เพื่อสรุปความเห็นเกี่ยวกับขอมูลนั้นๆ

  8. ทักษะการพยากรณ (Prediction) หมายถึง ความสามารถทํานายหรือคาดคะเน

สิ่งที่จะเกิดขึ้นลวงหนา โดยอาศัยการสังเกตปรากฏการณซ้ำๆ และนําความรูที่เปนหลักการ

กฎหรือทฤษฎีในเรื่องนั้นๆ มาชวยในการทํานาย การทํานายทําไดภายในขอบเขตของขอมูล

(Interpolating) และภายนอกขอบเขตขอมูล (Extrapolating)

ครั้งที่15

วันจันทร์ที่23กัยายน 2556
เวลา8.30-12.20

วันนี้อ. ตฤณให้นักศึกษาสาธิตการทำต้มจืด (โดย การแสดงบทบาทสมมติ)

โดยมีขั้นตอนการสอนดังนี้

1 (สวัสดีค่ะเด็ก เด็กๆเห็นอะไรบนโต๊ะคุณครูบ้างค่ะ)เด็กตอบ

2 (เด็กๆเก่งมากค่ะ  แล้วให้เด็กๆลองมาทายกันนะค่ะว่าของเหล่านี้สามารถนำมาทำอะไรได้บ้างค่ะ) เด็กตอบ

3 วันนนี้คุณครูจะพาเด็กมาทำแกงจืดเต้าหู้หมูสับกันนะค่ะ....(ไหนใครเคยเข้าครัวช่ายผู้ปกครองทำอาหารกันบ้างอ๋ย)

4 ตอนนี้เรามาเริ่มต้นทำแกงจืดกันเลยดีกว่า ขั้นตอนแรกเราต้องเทน้ำซุบใส่หม้อ ....(มีเด็กคนไหนอยากช่วยครูเทนำ้ซุปลงหม้อบ้างเอ๋ย... ยกมือขึ้นค่ะ  

5 ในขณะที่รอน้ำในหม้อเดือดครูก็จะหั่นเต้าหู้รอ  ครูก็ถามเด็กๆไปด้วยว่าสิ่งที่ครูกำลังหั่นคืออะไรเวลาเด็กอยากทำครูก็บอกว่ามันอัตราย เพราะมีดมีคมอาจจะบาดมื้อของเด็กได้ดั้งนั้นเด็กต้องให้ผู้ปกครองเป็นคนทำนะค่ะ

6เมื่อน้ำในหม้อเดื่อดแล้วครูก้จะปั้นหมูสับลงในหม้อ  ให้เด็กได้มีส่วนร่วมโดยการให้เด็กมาช่วยคุณครูปั้นหมูสับโดยที่ครูเป็นคนใส่หมูสับลงหม้อเพราะหม้อมันร้อนอาจจะเกิดอัตรายได้ และบอกให้เด็กสังเกตการเปลี่แปลงของหมูสับที่เรานำลงหม้อ(ตอนนี้เด็กเห็นหมูสับเป็นอย่างไรบ้างค่ะ) เด็กตอบเราก็กล่วาชมหรือตบมื้อให้เด็ก

7 ในระหว่างที่รอหมูสับในหม้อสุก คุณครูก็จะพาเด็กทำกิจกรรม เช่น การร้องเพลงประกอบการทำอาหารไปด้วยเพื่ให้เด็กเกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน เมื่อหมูสับสุขครูก็ถามเด็กว่า (เด็กว่าหมูสับในหม้อมีการเปลี่ยนเปลงมั้ยค่ัะและเปลี่ยนไปอย่างไรบ้างค่ะ)

8 จากนั้นคุณครูก็จะใส่ผักที่เตรียมไวลงในหม้อ และถามเด็กว่า (มีเด็กคนไหนอยากช่วยคุณครูใส่ผักลงในหม้อบ้างคะ่) เมื่อใส่ผักลงในหม้อก็ให้เด็กสังเกตการเปลี่ยนแปลงของผักที่ใส่ลงไป

 9 ต่อจากนั้นคุณครูก็ปรุงรสชาติของแกงจืด ถามเด็ดว่า(มีเด็กคนไห้อยากช่วยคุณครูปรุงรสแกงจืดบ้างค่ะ)

10 พอปรุงรสชาติเสร็จแล้วครูก็จะตักแกงจืดใส่ถ้วยให้เด็กได้ชิมรส ถามรสชาติแกงจืดว่าเป็นอยากไรบ้างและสรุปผลว่าแกงจืดให้ประโยชน์อะไรแก่เด็กๆบ้าง

กิจกรรมการสอนเพื่อนทำแกงจืดหมูสับ